Met het nemen van bodemmonsters op een voormalige akker bij Almere is een nieuw wetenschappelijk onderzoek aan een veelbelovende vorm van duurzame landbouw van start gegaan: voedselbossen. Bodemecologen Isabelle van der Zanden en Ciska Veen van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) zetten de grondboor in de klei. Hoeveel koolstof slaat een voedselbos op?
Voedselbossen mogen rekenen op veel belangstelling. Daarom worden voedselbossen en hun werking nu ook steeds beter onderzocht. Het nieuwste onderzoeksproject richt zich specifiek op de bodemkwaliteit in voedselbossen.
De komende jaren zal op een stuk land van 30 hectare in de buurt van Almere Voedselbos Eemvallei Zuid gaan groeien. Naast een voedselproducerend bos wordt het ook een proeftuin voor de opbouw van wetenschappelijke kennis, waar de ecologische landbouw reikhalzend naar uitkijkt. Bodemecologen gaan er onderzoeken hoe een voedselbos het voedselweb in de bodem beïnvloedt. En ze zijn nieuwsgierig naar de mate waarin deze vorm van landbouw de bodem vitaler maakt: meer waterberging, meer koolstofopslag en vergroting van de bodembiodiversiteit.
Volgen vanaf de start
Tot voor kort was het terrein een akker. “Typisch Nederlandse landbouw van eenjarige monoculturen,” zegt Isabelle van der Zanden, die promotieonderzoek doet bij het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW). “In een volwassen voedselbos groeien bomen en vaste bodembedekkers en alle lagen daartussenin. Voor het bij Almere zover is, zijn we wel tien jaar verder. Daarom zal ik tijdens mijn onderzoek, naast Eemvallei Zuid en een ander nieuw voedselbos in Schijndel, ook oudere voedselbossen meenemen.”
Een groep vrijwilligers is al begonnen met de aanplant. Van der Zanden: “Het hele terrein is ingezaaid met luzerne en klaver en ook staan op het terrein nog vanzelf aangewaaide kruidachtige planten zoals distels. Die verspreiden zich heel gemakkelijk via de wind.” Aan de randen langs fietspaden zijn pluklinten aangeplant met struikachtige begroeiing. “Vooral om de voorbijgangers binnen enkele jaren al iets te kunnen bieden.”
Zo’n voedselbos in de beginfase levert ook hét moment op om te starten met het bodemonderzoek. “We willen de ontwikkeling van het voedselbos en de invloed daarvan op de bodemkwaliteit vanaf de start volgen. Dit is waarschijnlijk het begin van een decennialang onderzoek.”
Monsters testen
Voor haar startmeting of ‘nulmeting’ van die bodemsamenstelling nam de onderzoekster samen met haar begeleider Ciska Veen afgelopen najaar bodemmonsters verspreid over het terrein. Die monsters onderwierpen ze daarna aan verschillende testen. “Allereerst doen we koolstofmetingen. Die zullen we met toekomstige metingen vergelijken om vast te stellen hoeveel koolstof het voedselbos opslaat. Op de korte termijn geeft dat inzicht in de vruchtbaarheid van de bodem. Op de zeer lange termijn kan het helpen voorspellen in hoeverre voedselbosbouw bijdraagt aan het vertragen van klimaatverandering: via koolstofopslag.”
Ten tweede voerden ze een zogenaamde PLFA-meting uit. “Dat staat voor Phospho Lipid Fatty Acid analysis,” legt Van der Zanden uit. “Daarmee toon je de aanwezigheid van verschillende groepen bacteriën en schimmels aan, die een belangrijke rol spelen bij de afbraak van organisch materiaal en het beschikbaar maken van voedingsstoffen voor de planten.”
Daarnaast stellen ze in de nulmeting de chemische samenstelling van de bodem vast en onderzoeken ze welke aaltjes er nu in leven. “We verwachten dat de aaltjesgemeenschappen snel zullen veranderen na het omvormen van het landbouwperceel tot voedselbos.” Wordt vervolgd!
Publiek-private samenwerking
Het nieuwe onderzoek is onderdeel van het TKI-project ‘Wetenschappelijke bodemvorming onder de Voedselbosbouw’, een publiek-private samenwerking van NIOO-KNAW, Wageningen Environmental Research, het Centrum voor Bodemecologie, Stichting Voedselbosbouw Nederland en enkele maatschappelijke partners. Het is deels gefinancierd door het ministerie van LNV. Neem voor meer informatie over het onderzoek contact op met Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of dr. Ciska Veen.
