‘Laat de bodem niet het kind van de rekening worden’, zei bodemgezant Barbara Baarsma tijdens de Onder het Maaiveld Bodemdag 2022. Ze doelde daarmee op de grote en ingewikkelde ruimtelijke opgave waar Nederland momenteel voor staat. Vanuit verschillende sectoren worden er claims gelegd op ruimte in ons land, waar het oppervlak dat we beschikbaar hebben al schaars is.

Voor onder meer de energietransitie, woningbouw en ontwikkeling van infrastructuur en industrie is enorm veel nieuwe ruimte nodig. Dit gaat vaak ten koste van goede bodems en lokale biodiversiteit. En dat zal op termijn desastreus uitpakken omdat we daarmee onmisbare ecosysteemdiensten van die bodems opofferen. Denk daarbij aan het water opnemend en vasthoudend vermogen van de bodem, vastlegging van CO2 en de natuurlijke weerbaarheid en plaagbestrijding die een levende bodem bieden.

De bodem als koolstofreservoir

Een vitale bodem is een randvoorwaarden om klimaatverandering op te vangen. De bodem is wereldwijd het tweede grootste koolstofreservoir, naast oceanen, en de potentie om koolstof uit de atmosfeer in de bodem vast te leggen is gigantisch. Maar op dit moment gebeurt exact het tegenovergestelde: door bodemdegradatie komt juist heel veel CO2 uit bodems vrij, ook in Nederland. En daar kan wat aan gebeuren.

Nationale Bodemagenda

Tijdens de Bodemdag, georganiseerd vanuit het programma Onder het Maaiveld, reikte Baarsma een Nationale Bodemagenda uit aan Erik Jan van Kempen, directeur generaal Ruimtelijke Ordening bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De Bodemagenda biedt beleidsmakers enkele concrete speerpunten en oplossingen om de inrichting en het beheer van de bodem in Nederland te verduurzamen. Uiteraard is daarbij uitgebreid aandacht voor de bodem als levend ecosysteem. Want, verliest de bodem haar leven, dan stort het ecosysteem als een kaartenhuis in elkaar. De bodem is immers de basis voor ons bestaan.

Sleutelrol van het bodemleven

Die sleutelrol die het bodemleven speelt werd maar al te duidelijk tijdens de inhoudelijke presentaties van hoogleraar Wim van der Putten en ecoloog Albert Vliegenthart. Het leven ondergronds draait om eten en gegeten worden. Dat is essentieel om complex organisch materiaal weer af te breken tot voedingsstoffen die voor planten opneembaar zijn. Het is een fascinerend samenspel van schimmels, bacteriën, protozoa, nematoden, regenwormen, plantenwortels, algen, pissebedden, duizendpoten en noem ze allemaal maar op. Een onmetelijke diversiteit en hoeveelheid organismen. En dat kwam dan weer fantastisch tot uiting in de sneak preview van de film Onder het Maaiveld, die vanaf 5 januari 2023 in de bioscopen te zien zal zijn.

Bekijk de trailer van de film Onder het Maaiveld hier:

Aandacht voor bodemleven op vele fronten

Gedurende de Bodemdag bleek dat er op vele fronten in de samenleving wel degelijk aandacht is voor een levende bodem. In de middeleeuwen ontstond deze fascinatie voor kleine beestjes, zo leerden we van Jan de Hond, conservator geschiedenis bij het Rijksmuseum. Toen stond de bodem nog niet zo onder druk als nu. Nu gaat het er vooral ook om dat de bodem de waardering krijgt die ze verdient. Dat is vooral ook in ons eigen belang.

In een deelsessie georganiseerd door de gemeente Eindhoven en groenaannemersbedrijf Brouwers kwam een uitgebreid meetnet aan het licht waarin het effect van verschillende bodem beheer ingrepen op de groei van beplanting wordt getest. “Als een boom na 30 jaar aftakelt en vervangen moet worden ben je al je ecosysteemdiensten ineens kwijt”, aldus Niels Kreb van de gemeente Eindhoven. Je kunt er dus beter voor zorgen dat de groeiplaats op orde is en dat de boom ondergronds genoeg ruimte krijgt. Dan kan zo’n boom met gemak 100 jaar worden. Het is prachtig om te horen hoeveel kennis en kunde er op dit soort plekken in de maatschappij aanwezig is. We weten namelijk ook dat op nog veel meer plekken dergelijke kennis en kunde ontbreekt. Kortom, als we nu kunnen zorgen dat kennis breed wordt gedeeld en uitgewisseld dan hoeven anderen niet opnieuw het wiel uit te vinden. Een mooie taak voor Onder het Maaiveld.

Wij zijn alle sprekers en medeorganisatoren heel dankbaar voor hun bijdrage aan deze dag. Speciaal dank ook aan Margot Ribberink voor haar rol als dagvoorzitter. Geweldig gedaan. Zonder jullie had deze dag niet tot stand kunnen komen. Wij beraden ons ondertussen met het Onder het Maaiveld-team op een vervolg van deze succesvolle dag.